Lingwistka po godzinach

Byl pozdní večer – první máj –

večerní máj – byl lásky čas..

Zaraz, zaraz, w słownikach jak wół stoi, że maj po czesku to květen, a w najsłynniejszym czeskim wierszu jest o maju? A tak, dojdziemy do tego za chwilkę 😊

 Zacznijmy od tego, że pochodzący z łaciny maj jest bardzo ekspansywną nazwą. Zadomowił się nawet w tych językach słowiańskich, które zazwyczaj wybierają opcję rodzimą, słowiańską (więcej na ten temat pisałam w poście o marcu, zajrzyjcie 🙂).

 Skąd łaciński maj, a właściwie Maius, wziął swoją nazwę? Wydaje się ona dość przejrzysta, ale do końca jasna nie jest, przypuszcza się jednak, że pochodzi od imienia greckiej bogini Mai, choć można też trafić na etymologie (raczej ludowe) łączące ją ze słowem majores ‘starszy’. Maj miałby być miesiącem na cześć starszych ludzi.

 Od łacińskiego słowa Maius pochodzą nazwy piątego miesiąca w językach polskim, kaszubskim, słowackim, obu łużyckich (dolnołużycki – maj, górnołużycki – meja), rosyjskim, serbskim, macedońskim i bułgarskim. Nazwy maj używa się też niekiedy w języku białoruskim zamiennie z nazwą тра́вень /trawen/.

 A jakie są słowiańskie nazwy maja? Oczywiście związane z przyrodą.

 Po czesku maj to květen /kwieten/. Nazwa ta, podobnie jak polski kwiecień, pochodzi od kwitnięcia. Można przypuszczać, że Polacy mieli jednak na myśli kwitnięcie jakichś pierwszych geofitów, a Czesi raczej drzew owocowych (przesunięcie w czasie). A skąd ten máj w wierszu Karla Hynka Machy? W XIX wieku (wtedy tworzył Macha) współczesny język czeski dopiero się kształtował (czy raczej odradzał). Karel Hynek Macha zaczynał swoją karierę pisząc jeszcze po niemiecku, a maj był wtedy w Czechach májem. I tyle 😊 Z ciekawostek – nazwa máj funkcjonuje w języku czeskim po dziś dzień, oznacza jednak nie tyle cały miesiąc, co jeden konkretny dzień – pierwszy dzień maja. W Czechach to nie tylko święto pracy, ale też dzień zakochanych (w końcu, cytując poetę, to lásky čas, czas miłości), zwyczajem są pierwszomajowe buziaki pod kwitnącymi drzewami 😊

Jedziemy dalej! Ukraiński i białoruski maj to тра́вень. Trawień mieliśmy również w staropolszczyźnie. Etymologia tej nazwy jest oczywiście taka sama jak chorwackiego travnja czyli kwietnia, jest to ‘miesiąc, w którym pojawia się młoda trawa’ (zapraszam do postu o kwietniu!).
.
Ostatnią słowiańską nazwą jest chorwacki svibanj. Nazwa ta pochodzi od słowa sviba oznaczającego dereń świdwę. Svibanj więc to ‘miesiąc kiedy kwitnie świdwa’.
.
Dawniej w językach słowiańskich istniały oczywiście i inne nazwy maja, np. wiążące maj z kwitnieniem róż górnołużycki róžownik, serbski cvetnik czy cvetalj (od kwitnięcia ogólnie) czy dawny chorwacki filipovčak (od dnia św. Filipa).
.
No i tyle, miłego maja! 🙂