Po wakacyjnej przerwie zapraszam do poczytania, tym razem kolejny post z serii o miesiącach :)
Nazwy pochodzenia łacińskiego
Wrzesień w językach słowiańskich, które używają nazw miesięcy zaczerpniętych z łaciny (czyli rosyjskim, słowackim, łużyckich, serbskim, słoweńskim, bułgarskim i macedońskim) to september/cептември/cентябрь. Nazwy te pochodzą od łac. słowa September, które z kolei pochodzi od słowa septem czyli 'siedem'. September to po prostu 'siódmy miesiąc'. Dlaczego siódmy skoro jest dziewiąty? Otóż kiedyś był siódmy. Do czasów Juliusza Cezara rok zaczynał się w marcu, wrzesień był więc siódmym miesiącem. Kalendarz się zmienił, nazwy nie. Nowy dziewiąty miesiąc pozostał septembrem i tak jest do dziś :-)
Nazwy słowiańskie
A jak jest w językach, które zachowały rdzenne, słowiańskie nazwy?
Polska nazwa wrzesień pochodzi oczywiście od słowa wrzos, wrzesień to 'miesiąc, w którym kwitną wrzosy'. Tę samą etymologię ma nazwa białoruska i ukraińska.
Samo słowo wrzos pochodzi z prasłowiańskiego *versъ/*verskъ 'wrzos" - ma ono wielu krewnych w różnych językach indoeuropejskich i nieustaloną dotychczas etymologię (ale możliwe, że zostało zaczerpnięte z jakiegoś jeszcze starszego niż praindoeuropejski języka, w którym również było nazwą rośliny).
A jak dawniej nazywaliśmy wrzesień? Otóż dawniej był to np. pajęcznik - od unoszących się w powietrzu pajęczych nici babiego lata, ale też październik - od lnianych paździerzy - o tym będzie więcej w kolejnym wpisie z tej serii. Spotkałam się też z nazwą świętomichalski - od imienin św. Michała (29.09.), nie znalazłam jednak potwierdzenia tej nazwy w źródłach historycznych (być może była to jedynie nazwa regionalna). Ale była to ważna data, tego dnia bowiem kończono wypas owiec na halach więc miałoby to sens. Idźmy dalej.
Czeski září to z kolei 'miesiąc rykowisk', miesiąc 'za říje'. Říje to 'ruja' - oba te słowa (polskie i czeskie) mają wspólny źródłosłów - podobnie zresztą jak czeskie řvati czyli 'ryczeć' pochodzą od psł. *řuti 'ryczeć, beczeć'.
Tę samą etymologię ma chorwacka nazwa września czyli rujan.
Został nam kaszubski i tu robi się trochę pod górkę. Nie udało mi się nigdzie znaleźć etymologii oznaczającego wrzesień słowa séwnik (etymologii nazw miesięcy nie notuje niestety Słownik etymologiczny kaszubszczyzny Borysia i Popowskiej-Taborskiej), choć, jak sądzę, nazwa ta pochodzi od siania (bo np. kaszubski séworz to 'siewca') - we wrześniu sieje się oziminę więc taka etymologia nie byłaby od rzeczy. Ale nie upieram się, jeśli macie jakiś pomysł na wyjaśnienie tej nazwy, proszę pięknie o komentarz :-)
Bibliografia :-)
Boryś W., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 2005.
Boryś W., Popowska-Taborska H., Słownik etymologiczny kaszubszczyzny, Warszawa 2002.
Derksen R., Etymological Dictionary of Slavic Inherited Lexicon, Boston 2008.
Klemensiewicz Z., Historia języka polskiego, T. I, Warszawa 1985.
Machek V., Etymologický slovník jazyka českého, Praga 1997.
http://nase-rec.ujc.cas.cz/archiv.php?art=3372 [dostęp: 26.09.2021]
https://www.etymonline.com/ [dostęp: 26.09.2021]
https://wsjp.pl/ [dostęp: 26.09.2021]
https://pl.glosbe.com/
Prześlij komentarz